نویسندگان: مهناز اکبری- دکتر ابوالفضل میرانی*
جان گاتمن، روانشناس برجسته زوج‌درمانی، چهار عامل مخرب را که به پیش‌بینی طلاق و فروپاشی روابط زناشویی کمک می‌کنند، معرفی کرده است. این چهار عامل به «چهار اسب‌سوار نابودی رابطه» مشهورند:
۱. انتقاد (Criticism)
انتقاد زمانی رخ می‌دهد که به جای تمرکز بر رفتار همسر، شخصیت او را هدف قرار دهیم. جملاتی مانند «تو هیچ‌وقت به من اهمیت نمی‌دهی» یا
«تو همیشه بی‌مسئولیتی» باعث می‌شوند طرف مقابل احساس بی‌ارزشی کند. به جای آن، بهتر است رفتار خاصی را که مشکل‌ساز است، مطرح کنیم. مثلا به جای «تو هیچ‌وقت ظرف‌ها را نمی‌شویی»
بگوییم «دوست دارم که در شستن ظرف‌ها کمکم کنی».
۲. تحقیر و سرزنش (Contempt)
تحقیر بدترین شکل بی‌احترامی در رابطه است. استفاده از کلماتی مثل «دست‌وپا چلفتی»، «احمق»، «بازم گند زدی» یا لحن تمسخرآمیز، باعث می‌شود یکی از طرفین احساس بی‌ارزشی و دیگری حس برتری کند. گاتمن این عامل را قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده طلاق می‌داند، زیرا تحقیر، اعتماد و صمیمیت را از بین می‌برد.
۳. دفاعی بودن (Defensiveness)
در این حالت، فرد به جای پذیرش مسئولیت، تقصیر را به گردن دیگری می‌اندازد و از اصل موضوع فرار می‌کند. مثلا اگر همسر بگوید «چرا ظرف‌ها رانشستی؟» و پاسخ این باشد «مگه تو کمک می‌کنی که من بشورم؟»، گفت‌وگو از مسیر خود منحرف شده و به مشاجره تبدیل می‌شود. پذیرش مسئولیت و تلاش برای حل مشکل، کلید مقابله با این رفتار است.
۴. سکوت و قطع ارتباط (Stonewalling)
برخی افراد، به‌ویژه مردان، برای پایان دادن به بحث، سکوت می‌کنند. اما این کار نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه باعث ناامیدی و دلسردی طرف مقابل می‌شود. تحقیقات نشان داده که ۸۵٪ از مردان در هنگام تعارض، سکوت می‌کنند، اما این رفتار اغلب وضعیت را بدتر می‌کند. بهترین راه‌حل، گفت‌وگوی سالم و مذاکره برای حل مشکلات است.
جمع‌بندی
اگر این چهار عامل در یک رابطه وجود داشته باشند، احتمال جدایی بسیار بالا می‌رود. برای داشتن رابطه‌ای سالم، زوجین باید به جای انتقاد، تحقیر، دفاعی بودن و سکوت، مهارت گفت‌وگو، همدلی و پذیرش مسئولیت را تقویت کنند.